Gelukkig zijn de berenvellen verleden tijd, maar tot op zekere hoogte wordt de mens beïnvloed door de elementen. Met goede kleding komen we een heel eind, maar soms kun je en moet je meer doen dan goed kleden omdat de omstandigheden buitengewoon zijn. Naast de weersinvloeden kunnen dit ook werkprocessen zijn. Denk maar eens aan koel- en vriescellen, bakkerijen, visverwerkingsbedrijven of hoogovens. Deze blog gaat over hitte- en koudebelasting. Het behoort tot een serie van vijf blogs over buitenwerkers, waarvoor ik getriggerd werd doordat mijn werkplek omgeven was door groenbeheerder. Een vakgebied waarbij je dagelijks wordt blootgesteld aan uiteenlopende veiligheidsrisico’s zoals lawaai-, trillings- en fysieke belasting, biologische agentia, maar dus ook hitte- en koudebelasting.

Wat je vaak ziet is dat Jan Kaas op Safari op het heetst van de dag tussen 13 en 15 uur allerlei activiteiten gaat ontplooien, omdat we dat zo gewend zijn. Het belangrijkste wat we kunnen doen is juist ons gedrag aanpassen. Stralingstemperatuur, luchttemperatuur, -snelheid en -vochtigheid spelen bepaalt hoe we het (binnen)klimaat ervaren. Maar ook kleding, leeftijd, conditie, medicatie- en alcoholgebruik, enz. Persoonlijke factoren spelen dus ook een rol.

Ons lichaam kan een hoop zelf reguleren door bloedvaten te verwijden bij warmte of juist te vernauwen bij kou. Bij hitte zweten we zodat verdamping warmte aan de huid onttrekt en we rillen bij kou om juist warmte te genereren. Een acclimatisatieprogramma voor kou bestaat eigenlijk niet, maar voor hittebelasting wel. Dit is vooral zinvol bij een verblijf voor langere tijd. Als het gaat om warme werkprocessen, zoals werken aan hoogovens, kun je denken aan het geleidelijk opvoeren van fysieke belasting over een aantal dagen door de blootstellingtijd per dag op te voeren.

Hittebelasting
Als uit de RI&E blijkt dat er mogelijk sprake is van te hoge hittebelasting of wanneer er gezondheidsklachten zijn, moeten er maatregelen genomen worden. Als werkgever wil je je mensen beschermen tegen te hoge hittebelasting. Je kunt brongerichte maatregelen nemen door automatisering of de afstand tussen medewerker en hittebron te vergroten. Wellicht kun je als technische beheersmaatregel schotten plaatsen en voor ventilatie zorgen.

Ga na of een acclimatiesatieprogramma na een verlofperiode voor jouw processen nodig is om mensen voor te bereiden op de warme werkomgeving. Een arbeidshygiënist kan je daarbij helpen. Daarnaast is werk- en rusttijden een belangrijke maatregel. In het werkrooster kun je taken laten rouleren zodat de hittebelasting netto per persoon lager is. Zie het als een tropenrooster zoals we dat nog van school kennen 😉

Tot slot kun je nog voor kleding kiezen met een geschikte isolatiewaarde, dat ter bevordering van de ventilatie soepel en los om het lijf zit. Voor de zwaardere omstandigheden is er zelfs kleding met actieve koeling zoals ijsvesten. Volgelaatsmaskers (incl. laskappen) die werken met een luchtoverdruk waarbij een luchtstroom over het gezicht stroomt worden ook als prettig ervaren. Bijkomend voordeel is dat het dan voor de aansluiting op het gezicht ook niet meer uitmaakt of men zich scheert of niet.

Bij buitenwerk is een bronmaatregel niet mogelijk. Wel kun je de volgende maatregelen uitdragen:
✓ Vermijd hoge fysieke belasting op het heetst van de dag (kun je rekening mee houden in de planning);
✓ Voorkom oververhitting door je tempo aan te passen;
✓ Kleed je op hoge temperaturen (ventilatie), maar ook op zonkracht (bedekken huid);
✓ Drink genoeg;
✓ Pauzeer tijdig;
✓ Smeer je in met zonnebrandcrème, liefst met een hoge beschermingsfactor;
✓ Draag een zonnebril;
✓ Symptomen van oververhitting zijn: spierkrampen, misselijkheid, duizeligheid, neiging tot flauwvallen. Als je dit ondervindt stop de werkzaamheden onmiddellijk en maak het kenbaar.

Koudebelasting
Ook voor koudebelasting zijn de RI&E en eventuele gezondheidsklachten de trigger. In plaats van bevordering afgifte lichaamswarmte aan de omgeving probeer je dat met kou juist te voorkomen. Beheersmaatregelen zijn bijvoorbeeld: het verwarmen van de ruimte, de koudebron afschermen, voorzien in isolatie, voorkomen van vocht in de omgeving, koude luchtstromen vermijden (door deuren of schermen bijvoorbeeld), gebruik gereedschap met geïsoleerde handvaten, enz. Ook voor kou kies je kleding met de juiste isolatiewaarde. In extreme condities zijn specifieke persoonlijke beschermingsmiddelen zoals brillen noodzakelijk. Ga bij kou niet teveel af op dorstgevoel. Ook in koude omgevingen verliest men vocht. Pas op met teveel koffie en alcohol, daar droog je juist van uit.

De bedrijfshulpverlening, inclusief de middelen daarvoor, dient afgestemd te zijn op de hitte- en/of kouderisico’s. Ook toezicht is belangrijk. Zowel door leidinggevenden (gebruikt men de beschikbare middelen en werkt men conform instructies) als onderling (buddysysteem door in tweetallen te werken). Tot slot is het hitte- en koudebelasting belangrijk om mee te nemen in de PAGO.

Dit was de laatste blog in deze serie van vijf, waarin ik geprobeerd heb om de vijf belangrijkste arborisico’s van groenbeheerders te benoemen, uiteraard wel breder getrokken naar andere branches.

Heb je zelf een onderwerp waar je meer van wilt weten? Laat het me weten, dan duik ik er voor je in.

Wie is Ludolf Prins?
Ken je mijn arbogereedschap al?